Kr’uukka (koll’oi)
Historie
Kr’uukka libo koll’oi on vanha karjalane kyläkiza, kummaista on kizattu kaikkiella Karjalassa da sen ymbärissössä. Vienassa tädä kizua tundietah nimellä kyykkä, muilla karjalankielizillä alovehilla kr’uukka, kriukka libo koll’oi, Pohjais-Karjalassa keili, Kannaksella linnapeli, Ingerissä poppi, Virossa kurnilöömine da Veniähellä городки. 1800-luvun lopuškalla I. K. Inha kuvai kr’uukkah kizuajie Vienassa da kirjutti kizan jo kadojan da säilyjän enimyökseh kylgikylissä. Kiza tiijettih yhelläh 1900-luvun puolella monissa kohissa da muailmanvoinien kessellä sidä eissettih Karjalan Vallissussebra dai Karjalasebrojen kessustaliitto. Jälgimäisvoinien jälgeh KSS zavodi kr’uukkah kizuannan Helsingin Seurasuarella 1951. Vallissussebran halličuksessa kr’uukkatoimindua ja kizan nossatusta ohjattih Boris Karppela da Kosti Pamilo, kumbazet ozutettih sidä äijissä kohissa. 1960-luvun allusta suaten ruajetta vedi KSS:n da Karjalan Liiton yhtehine kr’uukkavaličuskunda. Kizalla luajittih kirjutetut siännöt, da kiistavoh nähen azuttih joukkovehkizan rinnalla persounalline kizaluadu. Vuodena 1984 perussettih Karjalane Kr’uukkaliitto (myöhembi Suomen Kr’uukkaliitto), kumbane nytten ohjuau valdakunnallista kiistavotoimindua.
Kizan mänö
Perinnän mugah kr’uukka on joukkovehkiza. Sih pidäy olla kizatanner, kumbazessa on kaksi čerittyö kizanellikandua. Ne ollah kymmenen metran piässä toizistah (I. K. Inhan kirjutuksessa kessučča on viizi syldä). Puusta luajitut kizabul’ut libo kr’uukat azetetah riädyh nellikandoin ezičerilöillä, aino yksi toizen piällä. Kiza mänöy muga, jotta yksi joukkoveh oppiu lykkimällä kuripualikkoi suaha toizen joukkovehen kr’uukat iäreh nellikannasta sen bokka- libo peräčerilöistä piäličči. Kun eziriädyh azetetut kr’uukat kuavutah nellikandazeh, ne siidä pidäy siirdiä iskemällä čerilöistä piäličči. Kizassa voittau se joukkoveh, kumbane enzimäzenä puhastau oman kizatanderehen kr’uukista. Nygyzet kiistavosiännöt ollah yhelläh tarkemmat.
Karjalan Vallissussebran kr’uukkaruanda
Karjalan Vallissussebran kr’uukkakerahmo kizuau kr’uukkah Helsingin Seurasuarella, kunne kaikki kizah mieldynyöt voijah tulla opittelemah kizata. Sovinnan mugah kr’uukkakerahmo organizuiččou samallah firmoilla da ristikanzoilla erillizie ozutuksie. Muasterikiistavoloi erimoizien karjalaissebroin kessen on pietty Seurasuarella vuuvesta 1951 suaten. Sebran oma kizatoiminda rodivuu vierissänkuusta pokrovankuuh suaten, kezäaigah toinargena da nelläspäivänä, muih aigoih nedälinlopulla.
Opittelut Seurasuarella:
Toinargena da nelläspäivänä ildapäivällä, suovattana da pyhäpäivänä huomnes- libo keskipäivällä.
Karjalan Vallissussebran kr’uukkakerahmon toimindua da ozutuksie voi tiijussella:
Paginanvedäjä Kimmo Kuikka, telefouna 045 1313948
Sekretari Pekka Pamilo, telefouna 040 7690294
Kr’uukkakerahmo voi organizuija himoniekoilla erillizie kizaozutuksie (ezimerkiksi firmoin libo yhissyksien liikkundapäivie) dai opassuskizoi.